Jean Birnbaum : (...) που βρίσκεστε σήμερα όσον αφορά την επιθυμία να "μάθουμε να ζούμε";

Jacques Derrida : (...) Καταρχάς η διατύπωση ("μαθαίνοντας να ζεις εν τέλει") παίζει , σοβαρά όμως, με το κοινό νόημα της. Μαθαίνεις να ζεις σημαίνει ωριμάζεις, επίσης εκπαιδεύεις: μαθαίνεις στον άλλο και προπάντων στον ίδιο τον εαυτό σου. Το να απευθύνεσαι σε κάποιον για να του πεις "θα σου μάθω να ζεις", σημαίνει, ενίοτε σε απειλητικό τόνο, θα σε διαπλάσω, και δη θα σε στρώσω. Εν συνεχεία, και η αμφιλογία αυτού του παιχνιδιού έχει μεγαλύτερη σημασία για μένα, αυτός ο αναστεναγμός ανοίγεται επίσης σε μια δυσκολότερη ερωτητική: το ζην, αυτό το πράγμα μπορείς να το μάθεις στον εαυτό σου, μπορείς να το διδάξεις στον εαυτό σου; Μπορεί κανείς να μάθει, με την πειθαρχία ή με τη μαθητεία, με την εμπειρία ή τον πειραματισμό, να αποδεχθεί ή, καλύτερα, να επιβεβαιώσει τη ζωή; Αυτή η ανησυχία για την κληρονομιά και το θάνατο ταλανίζει τους γονείς και τα παιδιά τους: πότε θα γίνεις υπεύθυνος; Πως θα εγγυηθείς εν τέλει για τη ζωή σου και το όνομά σου;

Εν προκειμένω, λοιπόν, για να απαντήσω, εγώ, χωρίς πρόσθετες περιστροφές στο ερώτημα σας: όχι, ποτέ δεν έμαθα-να-ζω. Καθόλου, εν τοιαύτη περιπτώσει! Μαθαίνεις να ζεις, αυτό θα έπρεπε να σημαίνει ότι μαθαίνεις να πεθάνεις, να λαμβάνεις υπ' όψιν, για να την αποδεχθείς, την απόλυτη θνητότητα (χωρίς σωτηρία, ούτε ανάσταση, ούτε λύτρωση - ούτε για τον εαυτό σου ούτε για τον άλλον). Από τον Πλάτωνα και εφεξής πρόκειται για το παλαιό φιλοσοφικό κέλευσμα: φιλοσοφείς σημαίνει μαθαίνεις να πεθάνεις. Πιστεύω σε τούτη την αλήθεια χωρίς να παραδίδομαι σ' αυτήν. Όλο και λιγότερο. Δεν έχω μάθει να τον αποδέχομαι, τον θάνατο. Είμαστε όλοι επιζώντες με αναστολή (μάλιστα από τη γεωπολιτική άποψη των Φαντασμάτων του Μαρξ* αυτή η επιμονή αφορά προπάντων, μέσα σε έναν κόσμο περισσότερο από ποτέ ανισωτικό, τα δισεκατομμύρια ζωντανών -ανθρωπίνων ή μη-, στα οποία έχουμε στερήσει όχι μόνο τα στοιχειώδη "δικαιώματα του ανθρώπου", που χρονολογούνται εδώ και δύο αιώνες και εμπλουτίζονται ακατάπαυστα, αλλά πρωτίστως το δικαίωμα σε μια ζωή που αξίζεις να τη ζεις). Ωστόσο, παραμένω ανεπίδεκτος διαπαιδαγωγήσεως όσον αφορά τη σοφία του να ξέρεις-να-πεθάνεις ή, αν προτιμάτε, να ξέρεις-να-ζεις. Ως τώρα, τίποτε δεν έχω μάθει ή επιτύχει σχετικά με αυτό το θέμα. Ο χρόνος της αναστολής συρρικνώνεται με επιταχυνόμενο ρυθμό. Όχι μόνο γιατί είμαι, μαζί με άλλους, κληρονόμος τόσων πραγμάτων, καλών ή τρομερών: καθώς οι περισσότεροι από τους στοχαστές με τους οποίους συνδεόμουν είναι όλοι νεκροί, όλο και πιο συχνά με αποκαλούν επιζώντα: ο τελευταίος, ό έσχατος εκπρόσωπος μιας "γενιάς", χονδρικά της δεκαετίας του 1960· αυτό το γεγονός, χωρίς να είναι επακριβώς αληθινό, δεν μου εμπνέει μόνο ενστάσεις αλλά και αισθήματα μιας κάπως μελαγχολικής εξέγερσης. Καθώς, επιπρόσθετα, ορισμένα προβλήματα υγείας έχουν γίνει πιεστικά, το ερώτημα της επιβίωσης ή της αναστολής , που πάντοτε με κατέτρυχε, κυριολεκτικά, σε κάθε στιγμή της ζωής μου, συγκεκριμένα και ακατάπαυστα, σήμερα αποκτά διαφορετική χροιά. Πάντοτε ενδιαφερόμουν για τη θεματική της επιβίωσης, το νόημα της οποίας δεν προστίθεται στο ζην και στο θνήσκειν. Η επιβίωση είναι αρχέγονη: η ζωή είναι επιβίωση. Επιβιώνεις με την τρέχουσα σημασία θέλει να πει ότι συνεχίζεις να ζεις, αλλά επίσης ότι ζεις μετά τον θάνατο. Ο Benjamin, σε συνάρτηση με τη μετάφραση, υπογραμμίζει τη διάκριση μεταξύ αφ΄ ενός του berleben, του επιζώ μετά τον θάνατο, όπως ένα βιβλίο μπορεί να επιζήσει μετά τον θάνατο του συγγραφέα ή ένα παιδί μετά τον θάνατο των γονέων του, και αφ' ετέρου του fortrleben, του living on, του συνεχίζω να ζω. Όλες οι έννοιες που με βοήθησαν να εργαστώ, ιδιαίτερα ή έννοια του ίχνους ή του φασματικού, συνδέονταν με το "επιζήν" ως δοκιμή και αυστηρά αρχέγονη διάσταση. Αυτή η διάσταση δεν απορρέει ούτε από το ζην ούτε από το θνήσκειν. Το ίδιο συμβαίνει με αυτό που αποκαλώ "αρχέγονο πάθος". Το αρχέγονο πένθος δεν αναμένει τον λεγόμενο "πραγματικό" θάνατο.